Năm 2007, khi thị trường xe điện còn non trẻ, một công ty khởi nghiệp từ Israel mang tên Better Place đã đưa ra một ý tưởng táo bạo: thay vì chờ sạc, người dùng chỉ cần lái xe vào trạm và đổi pin đầy – nhanh như đổ xăng.

Ý tưởng này, do doanh nhân Shai Agassi khởi xướng, nhanh chóng thu hút hàng trăm triệu USD đầu tư. Better Place không sản xuất xe, mà xây dựng cả hệ sinh thái hạ tầng: trạm đổi pin tự động, phần mềm điều hành, và mô hình thuê pin giúp hạ giá xe điện. Công ty hợp tác với Renault để sản xuất mẫu Fluence ZE, loại xe duy nhất hỗ trợ đổi pin vào thời điểm đó.




Tại Israel và Đan Mạch, Better Place đã lắp đặt hàng chục trạm đổi pin. Mỗi lần đổi chỉ mất 3 đến 5 phút, thực sự là “cuộc cách mạng” so với việc sạc xe kéo dài hàng giờ. Nhưng đến năm 2013, Better Place tuyên bố phá sản. Họ chỉ bán được vài nghìn xe, lỗ hơn 800 triệu USD, và bị xem là thất bại lớn của làn sóng xe điện đầu tiên.

Điều gì đã giết chết giấc mơ đó?

Một là, chi phí hạ tầng quá lớn, vượt quá khả năng mở rộng. Hai là, quá phụ thuộc vào một hãng xe (Renault), khiến mô hình khó nhân rộng. Ba là, thị trường lúc ấy chưa sẵn sàng – cả về công nghệ, hành vi tiêu dùng và chính sách hỗ trợ.

Thế nhưng, lịch sử có thể đang lặp lại – theo cách tích cực hơn. CATL, “gã khổng lồ pin” của Trung Quốc, vừa ra mắt mẫu pin đổi trong 100 giây, và đã bàn giao 1.000 chiếc xe đầu tiên cho Changan. Họ dự kiến xây 1.000 trạm đổi pin tại 31 thành phố Trung Quốc vào năm 2025. Đồng thời, các hãng xe lớn như Nio, Chery, GAC đều đang theo đuổi mô hình tương tự.

Better Place đã thất bại, nhưng có lẽ không phải vì họ sai – mà vì họ đi trước thời đại. Ngày nay, với quy mô sản xuất lớn, hệ sinh thái xe điện đã trưởng thành, và chính phủ các nước đang thúc đẩy điện hóa giao thông, giấc mơ đổi pin đang trở lại – thực tế hơn, và bền vững hơn.