Khi đi du lịch hoặc xem phim, bạn có thể dễ dàng nhận thấy: ở Anh, Nhật Bản hay Thái Lan, xe đi bên trái đường, còn ở Mỹ, Pháp hay Việt Nam, xe lại đi bên phải. Sự khác biệt này không chỉ liên quan đến giao thông mà còn bắt nguồn từ những dấu ấn lịch sử, văn hóa và cả chính trị.

Từ thời cổ đại, việc đi bên trái từng là điều phổ biến. Người xưa, đặc biệt là các kỵ sĩ và binh lính, thường thuận tay phải. Việc đi bên trái giúp họ dễ dàng rút kiếm từ bên hông khi đối mặt với người đi ngược chiều – một lựa chọn vừa thực dụng vừa mang tính sinh tồn. Thậm chí ở La Mã cổ đại, các xe ngựa và binh lính đều tuân thủ cách đi này. Bởi vậy, lái xe bên trái có thể nói là một truyền thống lâu đời.


Tuy nhiên, đến thế kỷ 18, một bước ngoặt quan trọng đã xảy ra. Dưới thời Napoleon Bonaparte, nước Pháp bắt đầu áp dụng quy định đi bên phải. Đây không chỉ là một thay đổi mang tính thực tiễn trong giao thông mà còn là một tuyên ngôn chính trị đầy sắc sảo: khẳng định sự khác biệt và độc lập với kẻ thù truyền thống – nước Anh, nơi vẫn giữ luật đi bên trái.

Không chỉ vậy, nhiều vùng lãnh thổ ở châu Âu bị Napoleon chinh phục cũng buộc phải thay đổi theo quy chuẩn này, khiến luật đi bên phải dần lan rộng trên khắp lục địa. Khi Cách mạng Công nghiệp bùng nổ, xe ngựa chở hàng lớn xuất hiện ngày càng nhiều. Người đánh xe thường ngồi bên trái để tay phải – tay thuận – dễ dàng cầm roi, điều khiển ngựa và quan sát các phương tiện đối diện. Chính vì vậy, họ chọn đi bên phải đường để tiện thao tác hơn.

Một chi tiết thú vị thường được giới sử học nhắc đến là việc Napoleon thuận tay trái. Dù không phải là lý do chính thức, song thói quen cầm vũ khí hoặc điều khiển ngựa bằng tay trái có thể khiến ông thấy việc đi bên phải thuận tiện và hợp lý hơn. Thế là từ thói quen cá nhân của một vị hoàng đế, cả châu Âu dần dịch chuyển theo một chuẩn mực mới – một phần vì chiến lược, một phần vì... tay thuận của Napoleon!


Câu chuyện của Hoa Kỳ cũng bắt đầu từ đây. Dù từng là thuộc địa của Anh – nơi đi bên trái – nhưng sau khi giành độc lập, người Mỹ dần chọn một hướng đi riêng, kể cả trong giao thông. Họ không chỉ muốn tách biệt về chính trị mà còn lựa chọn theo thực tế. Với những cỗ xe ngựa dài được kéo bởi nhiều ngựa, người đánh xe cũng thường ngồi phía sau bên trái để dùng tay phải điều khiển. Vì vậy, để dễ quan sát và điều phối xe, họ chọn đi bên phải đường. Dần dần, thói quen này được chuẩn hóa và trở thành hệ thống giao thông toàn quốc: lái xe bên phải, vô lăng đặt bên trái. Hoa Kỳ chính là một trong những nước đầu tiên áp dụng chuẩn mực này và lan tỏa ảnh hưởng ra nhiều quốc gia khác.


Ngày nay, khoảng 65% dân số thế giới lái xe bên phải, bao gồm Mỹ, Canada, Pháp, Đức, Trung Quốc và Việt Nam. Còn lại khoảng 35% dân số vẫn lái xe bên trái, như Anh, Nhật, Thái Lan, Úc, Ấn Độ và Nam Phi. Một số quốc gia thú vị như Nhật Bản – dù không bị đô hộ bởi Anh – vẫn chọn lái xe bên trái, vì hệ thống đường sắt đầu tiên ở đây do kỹ sư người Anh xây dựng, từ đó ảnh hưởng sang cả đường bộ. Trong khi đó, Thụy Điển từng lái bên trái, nhưng đến năm 1967 đã tổ chức một chiến dịch mang tên “Dagen H” để đồng loạt chuyển sang lái bên phải.

Việc một quốc gia chọn lái bên nào thường gắn liền với những yếu tố lịch sử và văn hóa, và một khi đã áp dụng, việc chuyển đổi là vô cùng phức tạp, tốn kém và nguy hiểm. Chính vì vậy, ngày nay dù thế giới đã toàn cầu hóa, nhưng việc chuẩn hóa hoàn toàn theo một bên là điều gần như không thể.

Dù đi bên nào, điều quan trọng vẫn là sự an toàn, tôn trọng quy tắc giao thông và văn hóa bản địa. Và nếu bạn là người thích tìm hiểu lịch sử, thì chỉ từ hướng đi của dòng xe cộ thôi, bạn cũng đã có thể thấy được cả một câu chuyện dài phía sau vô lăng.

Ảnh: rd.com